Ryż – zboże bezglutenowe
Ryż to jednoroczna roślina zbożowa uprawiana w gorących i ciepłych strefach klimatycznych. Szacuje się, że jest jednym z najstarszych, ale jednocześnie najpopularniejszych do tej pory zbóż. Zajmuje drugie miejsce w światowej produkcji, ulokował się tuż za pszenicą. Dla wielu stanowi podstawę wyżywienia oraz źródło węglowodanów.
Od sushi do risotto
Ryż najprawdopodobniej pochodzi z terenów indyjskich. Około 7 tysięcy lat temu był już regularnie uprawiany i znany w Chinach, które to po dzień dzisiejszy są jego największym dostawcą. Z wieku na wiek roślina zyskiwała coraz większą popularność i przychylność ludności Europy. Choć obecnie nadal jest przede wszystkim podstawą kuchni azjatyckiej, to jednak je się ją na całym świecie – jak chociażby we Włoszech, jako baza do przygotowania pysznego risotto.
Pracochłonna uprawa
Uprawa ryżu nie należy do prostych. Roślina ta bowiem potrzebuje spełnienia specjalnych wymagań, aby wzrastać, rozwijać się oraz dojrzewać. Ze względu na te wymagania wyróżnia się dwa rodzaje ryżu siewnego: górski oraz mokry.
Ryż górski, nazywany także suchym, to roślina, którą można uprawiać bez nawadniania, nie potrzebuje również bardzo wysokich temperatur. Do wzrostu tej odmiany potrzebny jest jednak wilgotny klimat. Sadzenie następuje w błocie, na terenach do wysokości 2000 m n.p.m. Jego nazwa jest więc nieco myląca, ponieważ najczęściej uprawia się go po prostu na wzniesieniach, a czasem także na nizinach. Jest mniej popularny niż mokra odmiana.
Ryż mokry z kolei jest roślinną bagienną i przez niemal cały okres wegetacyjny musi rosnąć w płytkiej wodzie, dlatego jest uprawiany w dolinach, deltach rzek oraz nizinnych rejonach. Często także sztucznie zalewa się obszary uprawne.
Uprawy ryżu znajdują się na terenach o dużej gęstości zaludnienia. To z powodu pracochłonności uprawy tej rośliny i w związku z tym potrzeby zaangażowania wielu osób.
Po zbiorze ryżu następuje młócenie, czyli oddzielanie ziaren od kłosów. Robi się to ręcznie bądź mechanicznie. Po oddzieleniu ziaren poddaje się je obróbce. W zależności od stopnia obróbki, uzyskuje się inny rodzaj ryżu.
Składnik zbilansowanej diety
Ryż to przede wszystkim źródło węglowodanów w zbilansowanej diecie. Ze wszystkich zbóż ma najmniej białka, jednak składa się ono z aminokwasów egzogennych, czyli takich, które muszą być dostarczane z pożywieniem, ponieważ organizm nie jest ich w stanie samodzielnie wytworzyć. Ponadto zawiera grupę cennych mikroelementów: magnez, potas, cynk, żelazo, witaminy z grupy B, witaminę E oraz błonnik. Ryż jest ubogi w sód, co jest ważną informacją dla osób cierpiących na choroby nerek albo odchudzających się. To roślina naturalnie bezglutenowa, wolno się trawi, dając uczucie sytości na wiele godzin.
Ryż biały i brązowy
W wyniku rodzaju obróbki, wyróżniamy ryż biały lub brązowy. W każdym z gatunków ryżu znajdziemy jego odpowiednik – biały oraz tzw. pełnoziarnisty.
Biały ryż jest zdecydowanie najpopularniejszym rodzajem. Posiada neutralny, delikatny smak, można dodać zarówno do zup, jak i dań mięsnych, wegetariańskich czy słodkich. W procesie obróbki powstaje na skutek usunięcia plew oraz łusek. Jest prosty i szybki do przygotowania.
Brązowe ryże – tak jak pozostałe produkty pełnoziarniste – są najzdrowsze oraz najbogatsze w składniki odżywcze. Ryż brązowy charakteryzuje się orzechowym smakiem i brązowym odcieniem. Usuwa się z niego tylko niejadalną warstwę, natomiast resztę pozostawia, dzięki czemu jest pełnoziarnisty. Gotuje się nieco dłużej, niż jego biały odpowiednik.
Gatunki ryżu
Nie wszystkie odmiany ryżu mają te same właściwości zdrowotne i kulinarne. Każdy z rodzajów ma swoje wyjątkowe cechy takie jak czas przygotowywania, smak czy zastosowanie. Najpopularniejsze gatunki ryżu:
1. Basmati
Basmati, inaczej ryż siewny indyjski, rośnie w Indiach oraz Pakistanie. Jego nazwa oznacza „pachnący” i rzeczywiście basmati wyróżnia się charakterystycznym aromatem. Ma długie i cienkie ziarna, szeroko wykorzystuje się go w tradycyjnej kuchni indyjskiej. m.in. do przygotowania pilawu. Dostępny w wersji zarówno białej jak i pełnoziarnistej.
2. Ryż jaśminowy
Ryż jaśminowy, dawniej podawany wyłącznie władcom i ich rodzinom, dzisiaj na stałe włączony do kuchni tajskiej. Jego nazwa pochodzi od specyficznego aromatu długich, śnieżnobiałych ziaren, który przypomina zapach kwiatów jaśminowych. Można go łączyć z mięsem, warzywami oraz słodkimi dodatkami. Dostępny w wersji zarówno białej jak i pełnoziarnistej.
3. Ryż okrągły (okrągłoziarnisty, krótkoziarnisty)
Ryż okrągły charakteryzuje się krótkimi, niemal owalnymi ziarnami, które szybko się gotują, stają miękkie i kleiste. Ta cecha jest wykorzystywana do przygotowywania niektórych potraw, w tym sushi, risotto oraz puddingów. Występuje w wersji białej i pełnoziarnistej.
4. Ryż długoziarnisty
Ziarna ryżu długoziarnistego, są cienkie, podłużne, kilkukrotnie bardziej długie niż szerokie. To bardzo popularna odmiana, po odpowiednim ugotowaniu nie skleja się i dlatego nadaje do zup, zapiekanek czy dań jednogarnkowych. Podobnie jak w przypadku pozostałych gatunków ryżu, można spotkać białą lub brązową wersję.
Kuchnia świata
Pod względem kulinarnym ryż jest zdecydowanie jedną z najważniejszych roślin uprawnych. Stanowi podstawę wyżywienia wielu państw azjatyckich oraz jest urozmaiceniem kuchni amerykańskiej i europejskiej. Wystarczy wspomnieć takie dania, jak meksykańskie burrito podawane z ryżem, gołąbki czy włoskie risotto, by przekonać się, że małe ziarenka są wykorzystywane na całym świecie.
Ryż jest niezwykle uniwersalny, nawet jeśli któraś z jego odmian ma charakterystyczny posmak lub wygląd. Pasuje niemal do wszystkiego, można nim zastępować ziemniaki, podawać z gulaszem mięsnym bądź rybą, dodawać do sałatek, warzyw i sosów. Idealnie komponuje się z owocami oraz słodkimi przyprawami, choćby z jabłkami i cynamonem.
Sprawdź też jaka jest rola węglowodanów w diecie.
